Όταν η μεγαλοφυΐα φλερτάρει με την ψυχική νόσο

Τζον Φορμπς Νας – Ένα υπέροχο μυαλό

Μαθηματική ιδιοφυΐα και οικονομολόγος, τιμήθηκε το 1994 με το βραβείο Νόμπελ οικονομικών για τα μεγαλοφυή θεωρήματά του στη «θεωρία των παιγνίων». Ιδιαίτερα χαρισματικός, αγωνίζεται για τριάντα χρόνια ενάντια στη σχιζοφρένεια.

Τον Τζον Φορμπς Νας τον γνωρίσαμε από την κινηματογραφική εκδοχή της βιβλιογραφίας του, βασισμένη στο βιβλίο της δημοσιογράφου των The New York Times, Sylvia Nasar.

Γεννήθηκε το 1928. Το οικογενειακό περιβάλλον του Νας τον ταξιδεύει στον κόσμο της νόησης από πολύ νωρίς. Αν και δεν αριστεύει ως μαθητής, εντούτοις ξεχωρίζει. Όντας 19χρονος φοιτητής στο Camegie του Πίτσμπουργκ, επιλύει το διάσημο θεώρημα του Browser και δημοσιεύει μελέτη για τα παγκόσμια οικονομικά προβλήματα, η οποία τιτλοφορείται «το πρόβλημα της διαπραγμάτευσης». Παρουσιάζει επίσης τη λύση σε πολλά μαθηματικά θεωρήματα που θεωρούνται από τα πιο δύσκολα των τελευταίων 100 ετών. Ο καθηγητής του R.J.Duffin, συστήνοντας τον Νας, θα γράψει στο παναπιστήμιο του Princeton «αυτός ο άνθρωπος είναι ιδιοφυΐα».

Το 1948 ο Νας ξεκινά τις σπουδές του στο Princeton και περνά τις ελεύθερες ώρες του παρακολουθώντας επιτραπέζια παιχνίδια που παίζουν σημαντικοί επιστήμονες της εποχής στο απογευματινό τους διάλειμμα. Παρακολουθώντας τις τακτικές που ακολουθούν οι παίκτες για να κερδίσουν, κεντρίζεται το ενδιαφέρον του και δημιουργεί την έννοια της ισορροπίας για παιχνίδια μη-μηδενικού αθροίσματος, γνωστή ως «ισορροπία Νας». Η έννοια της ισορροπίας κατά Νας του χαρίζει το βραβείο Νόμπελ, η οποία ανοίγει έναν εντελώς νέο και πρωτοποριακό τρόπο κατανόησης των φαινομένων αλληλεπίδρασης, όχι μόνο των οικονομικών φαινομένων, αλλά και των πολιτικών, κοινωνικών, βιολογικών, ανθρωπολογικών και ψυχολογικών.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η θεωρία παιγνίων στην οποία διακρίθηκε ο Νας, ξεκίνησε ως κλάδος των οικονομικών με το βιβλίο των John von Neumann και Oskar Morgenstern «Theory of Games and Economic Behaviour» πάνω σε παιχνίδια μηδενικού αθροίσματος (zero-sum games). Το κύριο αντικείμενό της είναι η ανάλυση των αποφάσεων σε καταστάσεις στρατηγικής αλληλεπίδρασης.

Στα 22 του χρόνια ο Νας είναι καθηγητής στο παναπιστήμιο του Princeton και σε ηλικία 23 ετών διδάσκει στο ΜΙΤ. Ερωτεύεται τη φοιτήτρια φυσικής Αλίσια και την παντρεύεται. Το 1959, όντας 31 ετών και περιμένοντας το πρώτο του παιδί, η σχιζοφρένεια του χτυπά την πόρτα και διαταράσσει τη νόηση και τη ζωή του.

Φωνές τον κατακλύζουν, άγνωστα πρόσωπα του τηλεφωνούν για να του κάνουν κακό, εξωγήινοι του στέλνουν μηνύματα μέσω της εφημερίδας New York Times. Ρώσοι και Αμερικάνοι πράκτορες τον καταδιώκουν. Περιφέρεται στους διαδρόμους του πανεπιστημίου ατημέλητος, χαμένος στις σκέψεις του και δεν μιλά σε κανέναν. Προκειμένου να στεφτεί αυτοκράτορας της Ανταρκτικής, αρνείται πανεπιστημιακή θέση στο Σικάγο.

Η οικογένειά του και η πανεπιστημιακή κοινότητα του συμπαρίστανται με σεβασμό στην ασθένειά του. Οι προσκλήσεις σε συνέδρια συνεχίζουν κανονικά, αν και ο ίδιος αδυνατεί να ανταποκριθεί. Παρότι η σύζυγός του ζητά διαζύγιο, συνεχίζει να βρίσκεται δίπλα του, καταδεικνύοντας τη θεμελιώδη σπουδαιότητα της στήριξης του περιβάλλοντος στην άμβλυνση των συμπτωμάτων της ασθένειας.

Το 1989, περιφέρεται στο διάδρομο του πανεπιστημίου, όπου απαντά 30 χρόνια μετά την έναρξη των ψυχωσικών συμπτωμάτων στην «καλημέρα» του διακεκριμένου φυσικού Freema Dyson. Η πορεία προς την ίαση ξεκίνησε.

Τα τελευταία χρόνια, η σχιζοφρένεια του John Nash είναι καλά ελεγχόμενη και εργάζεται σαν καθηγητής μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Princeton.

Ερευνα του 1992 από τον ψυχίατρο Αρνολντ Λούντβιγκ, ο οποίος μελέτησε 1.004 συγγραφείς και καλλιτέχνες του 20ού αιώνα, αποκάλυψε ότι το 74% αυτών παρουσίασε συμπτώματα ψυχικής νόσου σε κάποια φάση της ζωή του, τη στιγμή κατά την οποία ο αντίστοιχος γενικός μέσος όρος δεν ξεπερνά το 34%.

Εύη Λιάκου

Οργανωτικός & Οικονομικός Ψυχολόγος

Σύμβουλος Υυχικής Υγείας & Ανθρωπίνων Σχέσεων