Όταν η μεγαλοφυΐα φλερτάρει με την ψυχική νόσο

Piotr Ilyich Tchaikovsky – Ο εμπνευστής του Καρυοθραύστη

 

Ο διαχρονικά δημοφιλής ρώσος συνθέτης Piotr Ilyich Tchaikovsky, είναι γνωστός για πλείστα ορχηστρικά και θεατρικά μουσικά έργα στο σύγχρονο κλασικό ρεπερτόριο όπως τα μπαλέτα «Η λίμνη των κύκνων», «Η Ωραία Κοιμωμένη» και «Ο Καρυοθραύστης», το «Πρώτο Κοντσέτο για Πιάνο», και λιγότερο γνωστός για την παθολογική υποταγή στις διαθέσεις και τάσεις του. Σεμνός, ειλικρινής και απερίσκεπτος, γεμάτος απελπισία και λυρισμό αλλά υψηλής νοημοσύνης, ο νευρωτικός Τσαϊκόφσκι αναγνωρίστηκε λίγο πριν από το θάνατό του, ενώ τα έργα του έγιναν πολύ δημοφιλή αργότερα. Το μπαλέτο του «Καρυοθραύστης», αποτελεί σταθμό στην τέχνη του κλασικού χορού, και παρουσιάζεται κάθε χρόνο στα μεγαλύτερα θέατρα και όπερες του κόσμου.

Ο Πιότρ Τσαϊκόφσκι γεννήθηκε σε μια μεσοαστική οικογένεια, το 1840 στο Βοτκίνσκ της Ρωσίας. Αν και επέδειξε πρώιμη μουσική ανάπτυξη, εκπαιδεύτηκε για δημόσιος υπάλληλος. Σπούδασε νομικά στην Αγία Πετρούπολη και αφού πήρε το δίπλωμά του, διορίστηκε. Όμως παρά τις επιθυμίες της οικογένειάς του, αποφάσισε να ακολουθήσει μουσική καριέρα και το 1862, σε ηλικία 23 χρόνων, εγκατέλειψε τη δουλειά του και γράφτηκε στο Ωδείο της Αγίας Πετρούπολης, από όπου αποφοίτησε το 1865.

Το 1866 διδάσκει θεωρητική μουσική στο ωδείο της Μόσχας και το 1870, μετά από μια αποτυχημένη ερωτική περιπέτεια, συνθέτει την ουβερτούρα «Ρωμαίος και Ιουλιέτα». Έκτοτε οι επιτυχίες διαδέχονται η μία την άλλη. Το 1875 συνθέτει το «κοντσέρτο για πιάνο» και το 1876 γράφει τη «Λίμνη των κύκνων».

Έχοντας λύσει το βιοποριστικό του πρόβλημα, αφού λαμβάνει οικονομική βοήθεια από μια πλούσια χήρα, τη Ναντιέζντα φον Μεκ, με την οποία συνδέεται ερωτικά, σταματά να διδάσκει και αφιερώνεται στη σύνθεση. Οι ομοφυλοφυλικές του σχέσεις με νεαρούς άντρες, υπήρξαν μεγάλη αιτία ενοχών, σε μια τσαρική Ρωσία που απαγόρευε με νόμο τον πρωκτικό έρωτα ανάμεσα σε άνδρες. Αλλά και ο αδελφός του Τσαϊκόφσκι, μόδιστος στο επάγγελμα, δεν έκρυψε ποτέ τις ομοφυλοφυλικές του προτιμήσεις. Το 1877, παντρεύεται τη νεαρή θαυμάστριά του Αντωνία Ιβάνοβνα Μιλιούκοβνα, ένας γάμος που κράτησε μόνο τρεις μήνες, καθώς δεν μπόρεσε να θολώσει τα νερά. Η αποτυχία του γάμου του τον οδηγεί σε απόπειρα αυτοκτονίας και τη σύζυγό του σε άσυλο και τον ωθεί στο να αποσυρθεί στην εξοχή, όπου έζησε μόνος, δουλεύοντας ακατάπαυστα.

Το 1891, η ερωμένη του Ναντιέζντα διακόπτει την οικονομική επιχορήγηση και ο Πιότρ μεταναστεύει τις ΗΠΑ, όπου γίνεται δεκτός ως «ο βασιλιάς της μουσικής». Εξαντλημένος, με έντονη τη θλίψη και προαίσθημα του θανάτου, επιστρέφει στην πατρίδα του.

Ο Τσαϊκόφσκι ήταν συνεσταλμένος και γενικά φοβόταν τις ανθρώπινες σχέσεις. Αν και απόλαυσε πολλές επιτυχίες, δεν ήταν ποτέ συναισθηματικά ασφαλής και η ζωή του ήταν διάστικτη με προσωπικές κρίσεις και περιόδους κατάθλιψης, γεμάτη νευρώσεις και ψυχαναγκασμούς. Σχολιάζεται στα καλλιτεχνικά πηγαδάκια της εποχής για την περίεργη φοβία που δυσκόλευε το έργο του. Πίστευε πως το κεφάλι του θα έπεφτε κάτω την ώρα που διεύθυνε μια ορχήστρα και για το λόγο αυτό κρατούσε συνέχεια το σαγόνι του με το αριστερό του χέρι στη διάρκεια όλης της συναυλίας!

Τα ψυχολογικά του προβλήματα πιθανότατα οφείλονται στην προβληματική του σχέση με την μητέρα του, την οποία έχασε σε ηλικία 14 ετών και στην παθολογική του προσκόλληση στο πρόσωπό της. Η βασανιστική τελειομανία που τον χαρακτήριζε, δεν του επέτρεπε να αισθανθεί ευτυχής. Σε ένα γράμμα του, διαβάζουμε: «... πάσχω όλη τη ζωή μου από την ανικανότητά μου για να πιάσω τη μορφή γενικά. Έχω παλεψει ενάντια σε αυτήν την έμφυτη αδυναμία, χωρίς καλά αποτελέσματα. ... θα πάω στον τάφο μου χωρίς να έχω παράγει κάτι πραγματικά τέλειο στη μορφή».

Η καταπιεσμένη του ομοφυλοφιλία και ο φόβος της διαπόμπευσης, ο καταστροφικός του γάμος και η ξαφνική κατάρρευση της μοναδικής διηνεκούς σχέσης στην ενήλικη ζωή του, της δεκατριάχρονης σχέσης του με την πλούσια χήρα Ναντέζντα φον Μεκ, τον ώθησαν το 1893, σε ηλικία 53 ετών, σε αυτοκτονία, πιθανώς με αρσενικό.

Εύη Λιάκου

Οργανωτικός & Οικονομικός Ψυχολόγος

Σύμβουλος Υυχικής Υγείας & Ανθρωπίνων Σχέσεων